Katarzyna Litwin: Życie kobiety ciężarnej jako przedmiot zabójstwa typu kwalifikowanego w świetle ukraińskiego prawa karnego

Wykaz skrótów: KKP – Kodeks karny Polski (Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553). KKU – Kodeks karny Ukrainy (Відомості Верховної Ради України, 2001, N 25-26, ст.131). KKWU – Kodeks karny wykonawczy Ukrainy (Відомості Верховної Ради України, 2004, N 3-4, ст. 21). Prawo do życia[1] jest niezbywalnym dobrem, którym obdarzona jest każda osoba i na którym budowane jest prawo do ochrony życia we wszystkich współczesnych demokratycznych państwach. Konstytucja Ukrainy[2] przewiduje w art. 27, że każdy człowiek ma niezbywalne prawo do życia i nikt nie może samowolnie pozbawić człowieka życia. Ustawa zasadnicza zaznacza również, że to państwo zobowiązane jest do jego ochrony, w tym również w drodze penalizacji przestępstw przeciwko życiu. Ta konstytucyjna zasada znajduje normatywne odzwierciedlenie w uznaniu zabójstw za zbrodnie o największym ciężarze gatunkowym, wymagające najostrzejszej represji karnej. Prawo karne Ukrainy rozróżnia zabójstwa typu podstawowego i kwalifikowanego. Typ kwalifikowany zabójstwa posiada, prócz znamion charakterystycznych dla typu podstawowego, znamiona kwalifikujące – wpływające na ustawowe zaostrzenie kary[3]. Zastosowanie kary najsurowszej odzwierciedla szczególną wartość dobra chronionego[4]. Za jedną z takich wartości ustawodawca ukraiński uznaje życie kobiety ciężarnej. Czyn taki stanowi bowiem podwójną stratę, zarówno w odbiorze poszkodowanej rodziny (w szczególności mężczyzny oczekującego przyjścia na świat dziecka) jak i społeczeństwa w ogóle – wzbudza zatem kontrowersje oraz oburzenie opinii publicznej niezależnie od kraju, kultury czy religii. Przedstawienie typizacji zabójstwa kobiety ciężarnej w prawie karnym Ukrainy, ukształtowanym w innych warunkach społeczno-politycznych i światopoglądowych, pozwala na poznanie i skonfrontowanie ze sobą rozwiązań prawnych o zupełnie odmiennym rodowodzie. Ma również na celu wzbudzenie szerszej refleksji teoretycznej, dyskusji i polemiki na temat kryteriów typizacji zabójstwa.

1. Problematyka typizacji zabójstwa kobiety ciężarnej

Typ kwalifikowany zabójstwa został wprowadzony do prawa polskiego wraz z przyjęciem obowiązującego obecnie Kodeksu karnego Polski z 1997 r. wielokrotnie nowelizowanego, również w zakresie znamion kwalifikujących. Zgodnie z prawem polskim do typów kwalifikowanych należą między innymi: zabójstwo dokonane w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie, zabójstwo jednym czynem więcej niż jednej osoby oraz dokonane przez osobę, która wcześniej była prawomocnie skazana za zabójstwo. Polskie prawo karne nie zalicza zabójstwa kobiety ciężarnej do katalogu zabójstw typu kwalifikowanego. Orzecznictwo sądów polskich pokazuje, że zabójstwo kobiety ciężarnej kwalifikowane jest jako kumulatywny zbieg przepisów art. 148 § 1 KKP (zabójstwo typu podstawowego) oraz art. 153 § 1 KKP (doprowadzenie do przerwania ciąży)[5] lub, jeśli gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej – art. 153 § 2 KKP. Dokonując omawianego czynu sprawca zrealizował bowiem znamiona dwóch różnych przestępstw, wymierzonych w odrębne dobra prawne (o ile motywacja sprawcy obejmowała przerwanie ciąży). Podobnie proponuje kwalifikować taki czyn G. Rejtan, motywując, że skoro sprawca obejmował swym zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym, nie tylko śmierć kobiety, ale również uśmiercenie dziecka poczętego, to unicestwił dwa dobra korzystające z ochrony prawnej[6]. Praktycy podnoszą natomiast, że skoro Kodeks karny Polski nie typizuje zabójstwa kobiety ciężarnej, jako odrębnego przestępstwa typu kwalifikowanego, to oznacza, iż sprawca takiego czynu ponosi odpowiedzialność karną wyłącznie za zabójstwo typu podstawowego[7]. Niektóre sądy kwalifikują zabójstwo kobiety w stanie ciąży, o której sprawca wiedział, jako typ kwalifikowany zabójstwa z art. 148 § 2 p. 3 KKP (popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie, którym było przerwanie ciąży)[8]. Bezspornym jest, jak twierdzi R. Kokot, że na gruncie prawa polskiego nie można kwalifikować zabójstwa kobiety ciężarnej jako jednoczynowego zabójstwa więcej niż jednej osoby[9], stanowiącego typ kwalifikowany z art. 148 § 3 KKP. Taka kwalifikacja wymaga bowiem spełnienia warunków, przewidzianych dla przestępstwa zabójstwa, którego przedmiotem jest „życie człowieka”, a które zgodnie z doktryną rozpoczyna się z momentu pojawienia się bólów porodowych[10]. A. Zoll przyjmuje więc uznanie zabójstwa kobiety ciężarnej jako typ kwalifikowany z art. 148 § 3 KKP (zabójstwo więcej niż jednej osoby) ale dopiero w trakcie porodu. Z postawą tą polemizuje K. Daszkiewicz, która twierdzi, że za „człowieka” powinno się uważać nie tylko noworodka w trakcie porodu, ale również „człowieka zdolnego do samodzielnego życia poza organizmem matki”, mimo, że poród jeszcze się nie rozpoczął[11]. Opierając się na powyższym stwierdzeniu, nasuwa się wniosek, że zabójstwo kobiety ciężarnej, w momencie kiedy płód miał szanse, w prawidłowym przebiegu zdarzeń, przeżyć poza organizmem matki powinno być jednak uznane jako zabójstwo więcej niż jednej osoby. Z kolei prawo karne Francji przewiduje typ kwalifikowany zabójstwa, którego znamieniem kwalifikującym jest bezradność (bezbronność) ofiary wynikająca ze stanu ciąży, o której sprawca wiedział lub była ona widoczna. Natomiast w niektórych stanach USA zabójstwo kobiety znajdującej się w stanie ciąży, o której sprawca wiedział, kwalifikowane jest jako zabójstwo podwójne („double murder”)[12]. Innym rozwiązaniem posłużył się ustawodawca ukraiński typizując zabójstwo kobiety w stanie ciąży, o której sprawca wiedział, jako typ kwalifikowany zabójstwa.

2. Zabójstwo kobiety ciężarnej jako typ kwalifikowany zabójstwa

Typizowanie zabójstwa kobiety w stanie ciąży, o której sprawca wiedział, jako typ kwalifikowany nie jest charakterystyczne wyłącznie dla prawa karnego Ukrainy. Taki typ kwalifikowany zabójstwa przewiduje Kodeks karny Rosji, Kazachstanu, Turkmenistanu, Azerbejdżanu, Kirgistanu, Gruzji, Armenii, Mołdawii i innych byłych republik radzieckich, a ponadto ustawodawstwa karne krajów europejskich (np. w Albanii, Macedonii, Serbii), w tym niektórych krajów Unii Europejskiej (np. w Czechach, Rumunii, Łotwie, Bułgarii), a także w Turcji. Na Białorusi czy w Uzbekistanie za zabójstwo kobiety ciężarnej do dnia dzisiejszego orzekana jest i wykonywana, prócz kary pozbawienia wolności, również kara śmierci. Zabójstwo kobiety w stanie ciąży, o której sprawca wiedział, jako typ kwalifikowany, przewidziany jest w art. 115 § 2 p. 2 KKU i jest zagrożone karą pozbawienia wolności od dziesięciu do piętnastu lat lub karą dożywotniego pozbawienia wolności. Przestępstwo to ma miejsce wtedy, kiedy sprawca swym czynem spowoduje śmierć kobiety, która znajdowała się w stanie ciąży, o której sprawca wiedział lub mógł wiedzieć, biorąc pod uwagę obiektywne okoliczności zdarzenia. Ciąża kobiety, w stosunku do której sprawca dopuścił się zabójstwa, stanowi więc znamię kwalifikujące zabójstwo w ukraińskim prawie karnym. Stanowi ono w rzeczywistości okoliczność obciążającą sędziowski wymiar kary, któremu nadano charakter ustawowego znamienia typu czynu zabronionego[13].

• Specyfika stosowania art. 115 § 2 p. 2 Kodeksu karnego Ukrainy

Przedmiotem ochrony omawianego przepisu jest życie kobiety ciężarnej. Zabójstwo kobiety w stanie ciąży, o której sprawca wiedział, posiada status znamienia kwalifikującego zabójstwo, ponieważ, jak twierdzi ukraiński przedstawiciel doktryny prawniczej karnista M. P. Korolenko „zabójca, pozbawiając życia kobiety ciężarnej, w rzeczywistości pozbawia życia dwie osoby – kobiety i płodu dziecka”[14]. Czasowe granice popełnienia przestępstwa wyznaczone są przez chwilę poczęcia i porodu. Sąd ukraiński nie ma więc potrzeby badania czy dziecko w chwili zabójstwa było zdolne do samodzielnego życia. Stan ciąży kobiety powinien mieć miejsce w momencie popełnienia przestępstwa (również usiłowania lub przygotowania do niego[15]). Zamiarem (bezpośrednim lub ewentualnym) sprawcy jest więc objęte zarówno pozbawienie życia kobiety jak i przerwanie ciąży. Jak wynika wprost z przepisu obowiązkową przesłanką wystąpienia omawianego typu kwalifikowanego zabójstwa jest wiedza sprawcy o stanie ciąży. Sądy ukraińskie nie analizują więc czynu pod względem tego, czy kobieta rzeczywiście znajduje się w stanie ciąży, ale czy sprawca o niej wiedział[16], nawet jeśli nie miał on pewności co do ciąży ofiary lub fakt ciąży był dla niego relewantny dla podjęcia decyzji o popełnieniu zbrodni. Zabójstwo kobiety, którą mylnie uważał on za ciężarną, podlega kwalifikacji jako zbieg przestępstw przewidzianych w art. 15 § 2 (zakończone usiłowanie popełnienia przestępstwa) i art. 115 § 2 p. 2[17]. Jeżeli winna osoba rzeczywiście pomyliła się, czyli nie uświadamiała i nie mogła uświadamiać sobie, że kobieta była ciężarna, ponosi odpowiedzialność jak za zabójstwo typu podstawowego. W przypadkach, kiedy sprawca pozbawiając życia kobiety ciężarnej, nie wiedział, że znajduje się ona w stanie ciąży sąd ukraiński kwalifikuje ten czyn jako zabójstwo typu podstawowego z art. 115 § 1, bez okoliczności obciążających lub zabójstwo typu podstawowego i przestępstwo z art. 119 § 1 (nieumyślne spowodowanie śmierci) lub przestępstwo z art. 115 § 2 p. 13 (zabójstwo dokonane przez osobę, która wcześniej dopuściła się zabójstwa) lub art. 115 § 2 p. 1 (zabójstwo dwóch lub więcej osób)[18]. Jeżeli natomiast podmiot pozbawia życia kobietę „ciężarną” z zamiarem bezpośrednim, mylnie będąc w przekonaniu, że jest ona w stanie ciąży, sądy kwalifikują taki czyn jako usiłowanie z art. 15 § 2 dokonania omawianego przestępstwa z art. 115 § 2 p. 2 lub też z art. 115 § 1 (typ podstawowy zabójstwa) pod warunkiem braku innych okoliczności obciążających[19].

3. Formy stadialne przestępstwa z art. 115 § 2 p. 2 Kodeksu karnego Ukrainy

Przestępstwo usiłowania[20] zabójstwa kobiety w stanie ciąży, o której sprawca wiedział, stanowi usiłowanie popełnienia zabójstwa typu kwalifikowanego. Podobnie typizowane jest przygotowanie do popełnienia omawianego czynu, a które zgodnie z art. 14 KKU stanowi przestępstwo. W przypadku przygotowania do zabójstwa kobiety ciężarnej, karalne przygotowanie polega na wyszukiwaniu lub przystosowywaniu środków lub narzędzi, przygotowanie współsprawców lub uzgadnianie dokonania przestępstwa, usuwanie przeszkód, a także inne, umyślne stwarzanie warunków w celu popełnienia tego przestępstwa. Karę za usiłowanie lub przygotowanie do zabójstwa kobiety w stanie ciąży, o której sprawca wiedział, wymierza się na Ukrainie w granicach kary, przewidzianej za przestępstwo dokonane, jednak nie może ona być wyższa niż połowa maksymalnego (najsurowszego) wymiaru kary, przewidzianego dla zabójstwa kwalifikowanego[21].

4. Podmiot zabójstwa z art. 115 § 2 p. 2 Kodeksu karnego Ukrainy oraz odpowiedzialność karna

Zgodnie z prawem karnym Ukrainy, odpowiedzialności karnej podlega osoba, która w momencie popełnienia czynu zabronionego osiągnęła wiek lat 16. Za zabójstwo kobiety w stanie ciąży, o której sprawca wiedział, na Ukrainie może jednak zostać skazana osoba, która ukończyła 14 lat. Ustawodawca ukraiński przewiduje odpowiedzialność karną od tego wieku wyłącznie za odrębne, wprost wskazane przez ustawę przestępstwa jako te najniebezpieczniejsze. Jak wcześniej wspomniano, za popełnienie czynu, przewidzianego przez art. 115 § 2 p. 2 ustawodawca przewiduje dwa rodzaje kary[22]. Pierwsza, łagodniejsza, to kara pozbawienia wolności na czas określony (art. 63 KK). Skazanego izoluje się od społeczeństwa w drodze umieszczenia go w zakładzie karnym typu zamkniętego[23]. Kara pozbawienia wolności nie może być na Ukrainie wymierzona na okres dłuższy niż 10 lat w stosunku do osób, które nie osiągnęły 18 lat. Za szczególnie ciężkie przestępstwo połączone z pozbawieniem życia człowieka, w tym za zabójstwo kobiety w stanie ciąży, o której sprawca wiedział, może zostać orzeczona kara pozbawienia wolności na okres przekraczający 15 lat (art. 102 KKU). Drugą karą za omawiane przestępstwo, i jednocześnie najsurowszą karą przewidzianą przez prawo karne Ukrainy, jest kara dożywotniego pozbawienia wolności (art. 64 KK). Skazany zostaje odizolowany od społeczeństwa drogą przymusowego umieszczenia go w odpowiednim zakładzie poprawczym (pol. zakład karny) tzw. „maksymalnego stopnia bezpieczeństwa” (art. 18 § 2 i 150 § 1 KKWU) bez oznaczenia okresu odbywania tej kary[24]. Zgodnie z art. 64 § 2 KKU kara dożywotniego pozbawienia wolności nie może być wymierzona na Ukrainie w stosunku do osób, które popełniły przestępstwo przed ukończeniem 18 lat lub po ukończeniu 65 lat, kobiet, które były ciężarne w czasie popełnienia przestępstwa lub wymierzania kary przez sąd. Kara dożywotniego pozbawienia wolności zajęła miejsce kary śmierci, wymierzanej na podstawie art. 24 Kodeksu karnego Ukrainy z 28 grudnia 1960 r.[25] również za zabójstwo kobiety w stanie ciąży, o której sprawca wiedział (przewidziane wówczas przez art. 93 p. d[26] KKU). Od marca 1997 r. sądy w dalszym ciągu skazywały na karę śmierci, ale z powodu wprowadzonego moratorium wyroków nie wykonywano. Rada Najwyższa Ukrainy w dniu 22.04.2000 r. zniosła karę śmierci i zamieniła ją na karę dożywotniego pozbawienia wolności[27]. Zniesienie kary śmierci było jednym z podstawowych warunków przystąpienia Ukrainy do Rady Europy. Ukraińscy parlamentarzyści długo jednak zwlekali z decyzją w tej sprawie – powoływali się na badania opinii publicznej, przeciwnej zniesieniu najwyższego wymiaru kary za najbardziej brutalne przestępstwa[28]. Uwagi de lege lata i de lege ferenda Wejście w życie Ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży[29], wprowadziło spore zmiany do kwestii pojmowania życia jako przedmiotu ochrony prawnokarnej. Do Kodeksu karnego Polski wprowadzono nowe konstrukcje przestępstw mających na celu ochronę życia w fazie prenatalnej, w tym spowodowanie śmierci dziecka poczętego, uszkodzenie ciała dziecka poczętego i rozstrój zdrowia zagrażający jego życiu. Przestępstwa te umieszczono w grupie przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu „człowieka”. Również Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dnia 28 maja 1997 r. rozstrzygając konstytucyjność przepisów regulujących ochronę życia ludzkiego w fazie prenatalnej powiązał zagadnienie życia ludzkiego z kwestią podmiotowości prawnej, uznając „człowieczeństwo” każdej istoty ludzkiej na gruncie prawa pozytywnego bez względu na to, na jakim etapie rozwoju się znajduje (sygn. akt K. 26/96). M. Żelichowski omawiając życie embriona ludzkiego w świetle ochrony prawnej uznał wręcz, że jego „wartość prawna odpowiada wartości życia i zdrowia innych ludzi; dzieci narodzonych, dorosłych”[30]. Przyznanie dziecku poczętemu pewnego statusu prawnego, a co za tym idzie ochrony prawnej, nasuwa wnioski, że powinna ona rozciągać się konsekwentnie również na inne typy przestępstw związanych z ochroną życia człowieka, w tym życia kobiety ciężarnej. Tworzenie typu kwalifikowanego zabójstwa służy głównie zabezpieczeniu surowszej represji karnej. Omówiona regulacja pokazuje, że ustawodawca ukraiński zalicza zabójstwo kobiety w stanie ciąży, o której sprawca wiedział, jak również usiłowanie lub przygotowanie do takiego czynu, do grupy przestępstw najbardziej niebezpiecznych. Uznaje taki czyn za zasługujący na szczególne, odrębne potraktowanie. Uregulowanie to, któremu można zarzucić nadmierną kazuistykę, niewątpliwie ułatwia sędziom na Ukrainie wymierzanie kary za popełnienie takiego przestępstwa. Jednocześnie pozwala na zastosowanie w stosunku do sprawcy najwyższego wymiaru kary, nieprzewidzianego dla typu podstawowego zabójstwa - karę dożywotniego pozbawienia wolności, a co za tym idzie odizolowanie go od społeczeństwa, jako przestępcy szczególnie niebezpiecznego, zagrażającemu nie tylko życiu człowieka, jako najwyższej społecznej wartości, ale i całemu porządku społecznemu w ogóle.     BIBILIOGRAFIA: Źródła w języku ukraińskim:

1. Великий Енциклопедичний юридичний словник, за ред. Ю. С. Шемшученка, Київ 2007.

2. Кабурнеев Е.В.,Особливості диференціації і кваліфікації вбивств, скоєних з обтяжливими обставинами, Юридичний світ 2007, № 2.
3. Конституція України (Відомості Верховної Ради України (ВВР), 1996, N 30, ст. 141)

1. Короленко М. П., Проблеми кваліфікації і класифікації злочинів за ступенем їх тяжкості, Київ 2000.
2. Кримінальне Право України – особлива частина, за ред. М. І. Бажанова, В. В. Сташиса, В. Я. Тація, Київ 2005.
3. Кримінальний кодекс України від 2001 р. (Відомості Верховної Ради України (ВВР), 2001, N 25-26, ст.131).
4. Кузнецов В. О., М. П. Стрельбицький, В. К. Гіжевський, Кримінальне Право України – загальна і особлива частина, Київ 2005.
5. М. П. Короленко, Кваліфікація умисних вбивств за обтяжуючих обставин, Київ 2004.
6. Науково-практичний коментар до Кримінального Кодексу України, за ред. С.С. Яценко, Київ 2005.
7. Науково-практичний коментар до Кримінального Кодексу України, за ред. М. І. Мельника, М. І. Ховранюка, Київ 2007.
8. Селецький С. І., Кримінальне Право України – загальна частина, Київ 2007.
9. Селецький С. І., Кримінальне Право України – особлива частина, Київ 2007.

13. Силютина Н.Є., Деякі проблеми кваліфікації вбивства особи, свідомо для винного перебуває в безпорадному стані, Право і держава: теорія та практика 2006, № 9.

1. Словник законодавчих термінів, за ред. Н. Стрільця, Київ 2000.
2. Термінологічний словник українсько-польський, польсько-український- право, фінанси, економіка, торгівля, за ред. С. С. Яценка, Київ 2004.

16. Феоктистов М., Бочаров Є., Кваліфікація вбивств: деякі питання теорії і практики, Кримінальне право 2006, № 2.
17. Цокуева І.М., Проблеми кваліфікації вбивства, Законодавство 2003,№ 5.

1. Юридичні терміни. Тлумачний словник, за ред. В. Г. Гончаренка, Київ 2004.
2. http://reyestr.court.gov.ua/
3. http://zakon.rada.gov.ua/

Źródła w języku rosyjskim:

1. Уголовное право России. Части Общая и Особенная, /под ред. А. И. Рарога/, Москва 2008.
2. http://law.edu.ru/norm, 12.08.2011.

Źródła w języku polskim:

1. Kasprzycki J., Racje tworzenia typu kwalifikowanego przestępstwa zabójstwa, Prok. i Pr. 2002, Nr 9 s. 26-39.
2. Kasprzycki J., Zabójstwa kwalifikowane, CzPKiNP 1999, Nr 2, s. 123-140.

25. Wyciąg z Kodeksu karnego Republiki Czeskiej (Sbírka zákonů č. 40 / 2009 Částka 11) (tłumaczenie z j. czeskiego: mgr Jan Habernal).

1. Wyciąg z Kodeksu karnego Turcji (Türk Ceza Kanunu Kanun No. 5237 Kabul Tarihi: 26.9.2004) (tłumaczenie z j. tureckiego: mgr Wioletta Litwin).
2. Wyciąg z Kodeksu karnego Ukrainy (Відомості Верховної Ради України (ВВР), 2001, N 25-26, ст.131) (tłumaczenie z j. ukraińskiego: mgr Katarzyna Litwin).
3. Wyciąg z Kodeksu karnego wykonawczego Ukrainy (Відомості Верховної Ради України (ВВР), 2004, N 3-4, ст. 21) (tłumaczenie z j. ukraińskiego: mgr Katarzyna Litwin).
4. Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz do art. 117-277 Kodeksu karnego, t. I i II, pod red. Andrzeja Zolla, Zakamycze 2006.
5. Wyciąg z Konstytucji Ukrainy (Відомості Верховної Ради України (ВВР), 1996, N 30, ст. 141) (tłumaczenie z j. ukraińskiego: mgr Katarzyna Litwin).
6. R. Kokot, Zabójstwo kwalifikowane, Wrocław 2001.

Źródła w języku angielskim:

32. Dajczak W. (Ed.), Handbook of polish law, Poznań 2011.
33. http://en.wikipedia.org/

[1] Stanowiska w sprawie samego pojęcia „początku życia człowieka” są podzielone wśród ukraińskich uczonych. Zgodnie z ukraińską doktryną prawa za początek życia uważa się początek fizjologicznego porodu. Jednakże takie stanowisko nie znajduje jednoznacznego poparcia w społeczeństwie. Część badaczy uważa, że za początek życia należy uznać moment poczęcia, inni utrzymują, że początkiem życia w znaczeniu prawa jest urodzenie, czyli pełne wyodrębnienie od organizmu matki. Istnieją również teorie, zgodnie z którymi życie człowieka ma swój początek od momentu uznania płodu za zdolny do życia (Науково – практичний коментар до Кримінального Кодексу України, за ред. М. І. Мельника, М. І. Ховранюка, Київ 2007, str. 264). [2] Відомості Верховної Ради України (ВВР), 1996, N 30, ст. 141. [3] R. Kokot, Zabójstwo kwalifikowane, Wrocław 2001, s. 62. [4] J. Kasprzycki, Racje tworzenia typu kwalifikowanego przestępstwa zabójstwa, Prok. i Pr. 2002, Nr 9 s. 26-39 za: M. Dąbrowska-Karaś, Kara jako konflikt dóbr i kolizja w świetle koncepcji Roberta Alexy’ego konfliktu reguł i zasad. Rozważania na tle konstytucyjnych norm stanowienia i stosowania prawa, Przegląd Sejmowy 1996, nr 4 (16) 96, s. 26. [5] Patrz: Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 2008 r. V KK 301/07 (LEX nr 398555). [6] Patrz: G. Rejtan, Kodeks karny, Część ogólna. Komentarz. Warszawa 1999, s. 519. [7] Patrz: Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 2008 r. V KK 301/07 (LEX nr 398555). [8] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2006 r. WA 37/05 (OSNwSK 2006/1/288). [9] R. Kokot, Zabójstwa kwalifikowane, Wrocław 2001, s. 222. [10] A. Zoll (red.), Kodeks karny, Część szczególna t. 2, Zakamycze 1999, s. 217. [11] R. Kokot, Zabójstwa kwalifikowane, Wrocław 2001, s. 222, za: K. Daszkiewicz, Przestępstwa przeciwko życiu, Rozdział XIX kodeksu karnego, Komentarz. Warszawa 2000, s. 212-213. [12] Patrz: http://en.wikipedia.org/wiki/Murder_of_Laci_Peterson, 4.01.2012. [13] J. Kasprzycki, Racje tworzenia typu kwalifikowanego, Prok. i Pr. 2002, Nr 9 s. 26-39. [14] М.П. Короленко, Кваліфікація умисних вбивств за обтяжуючих обставин, Київ 2004, с. 50. [15] Patrz: 2.1. Formy stadialne. [16] М.П. Короленко, Кваліфікація умисних вбивств за обтяжуючих обставин, Київ 2004, с. 50. [17] W zależności od okoliczności sprawy czyn taki może być typizowany jako typ kwalifikowany zabójstwa z art. 115 § 2 p. 2. [18] М.П. Короленко, Кваліфікація … op. cit., s. 51. [19] Tamże, s. 52. [20] Usiłowanie popełnienia przestępstwa uważa się za zakończone, jeśli osoba dokonała wszelkich działań, które uważała za niezbędne w celu doprowadzenia do dokończenia przestępstwa, które nie nastąpiło z przyczyn niezależnych od jego woli [21] Art. 68 § 2 KKU. [22] Warto zaznaczyć, że typ podstawowy zabójstwa na gruncie ukraińskiego prawa karnego, zagrożony jest wyłącznie karą pozbawienia wolności na okres od siedmiu do piętnastu lat. W Polsce natomiast ty podstawowy zabójstwa, zagrożony jest krą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności. Z kolei typ kwalifikowany – karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 12, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności. [23] Ich rodzaj oraz reżim, zgodnie z art. 86 KKWU, określony jest przez Departament Państwowy Ukrainy do spraw Wykonywania Kary [24] Юридичні терміни. Тлумачний словник, за ред. В. Г. Гончаренка, Київ 2004, str. 178. [25] Відомості Верховної Ради УРСР, 1961 р., № 2, ст. 14. [26] Sankcję karną dla zabójstwo kobiety, która znajduje się w stanie ciąży o której sprawca wiedział, zmieniono Ustawą Ukrainy z dnia 22.02.2000 р. N 1483-III. [27] Ostatni wyrok wykonano w dniu 11.03.1997. [28] Великий Енциклопедичний Юридичний Словник, за ред. Ю. С. Шемшученка, Київ 2007, str. 824. [29] Dz.U. 1993 nr 17 poz. 78. [30] M. Żelichowski, Prawnokarna ocena pobierania embrionalnych komórek macierzystych, CzPKiNP, nr 2/2000.